Ordu, Orta Karadeniz bölümündeki kentler içinde sosyal ve kültürel etkinlikler, beşeri ilişkiler ve çeşitli kültürlerin bir arada toplanıp harmanlandığı ve bunun sonucunda da kendine özgü bir kent olma özelliği kazanmasıyla özel bir yer tutar. 19. ve 20. Yüzyıl içinde Kafkaslardan Balkanlara kadar çok çeşitli coğrafyadan insanların göç ederek Ordu’ya yerleşmeleri burada zaman içinde çok uyumlu bir beşeri armoni oluşturmuştur. Bu kültür zenginliği Ordu’ya kendini yenileme, geliştirme ve daha güzeli arama özelliği kazandırmıştır. Ordu’nun 20. Yüzyılını aslında kasabalılıktan kentliğe geçiş süreci olarak da yorumlamak mümkündür.

Ordu’da gerek 1883 yılında yanmış olan kasabanın yeniden kurulup geliştirilmesi sırasında, gerekse kasabalılıktan kentliğe dönüşü esnasında birçok olumsuzluklar da yaşanmıştır. Kasabanın yeniden kurulmasında ve modern bir kent görünümü elde edilmesinde büyük çaba harcayan Felekzade Süleyman Ağa, Şeyhzade Kahraman Ağa ve Katırcızade Mustafa Ağa, Rum metropolitenleri tarafından sürekli şikâyet edilmişler ve sonunda Trabzon Vilayet Meclisi’nin 1908 yılında aldığı bir kararla Akçaabat’a sürgüne gönderilmişlerdir. Aynı kararla Bacınoğlu Ahmet Efendi ve Çoloğlu Hasan Efendi de Gümüşhane’ye sürgüne gönderilmişlerdi. Ancak iki ay sonra Meşrutiyetin ilan edilmesiyle birlikte bu sürgün kararı kaldırılmıştır. 

Ordu’da ilk Türkçe Tiyatro oyunu da 1908 yılında Kaymakam Faik Bey’in öncülüğünde oynandı. Oyunun adı Namık Kemal’in “Vatan Yahut Silistre” adlı piyesi idi.

1913 yılında Karnik Efendi, Ordu’nun ilk basılı yayınını yayımlamaya başladı. Yayının adı “Osmanlı Ajansı”ydı. Küçük boyutta arkalı önlü tek sayfadan oluşan bu gazete, “Osmanlı Telgraf Ajansı”nın yolladığı savaş ve hükümet çalışmalarıyla ilgili haberleri veriyordu. Haberler vilayete telgrafla bildiriliyor, Karnik Efendi de bu haberleri alıp gazetesinde kullanıyordu.

I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte 1914 yılında Seferberlik ilan edildi. 5 Ağustos günü Ordu yöresinde 20-45 yaş arasında eli silah tutan bütün Türk gençleri askere alındı. Yıllar sonra bu savaşa katılan Türk askerlerinden geri dönme oranının %5 olduğu hesaplandı. Bir başka deyişle 3 kuşak genç insanımız, 1914-1918 yılları arasında devam eden I. Dünya Savaşı yıllarında cephelerde can verdi.

18 Nisan 1916 günü Ruslar Trabzon’u işgal ettiler. Daha bir ay önce Mart 1916’da Trabzon’dan binlerce sivil halkın batıya göçü başlamıştı. Bu insanların büyük kısmı Giresun ve Ordu’ya yerleştirildi. Trabzon Vilayet merkezi 5 Nisan 1916’da Ordu’ya geldi. Trabzon Valisi Azmi Bey, çalışmalarını Ordu’da sürdürdü. Kaymakamlık binası Valiliğe tahsis edildi.

17 Temmuz 1916’da bir Rus torpidosu Kiraz limanını bombaladı. Daha sonra Vona limanına giderek kayıkları tahrip etti. 

3 Ağustos 1916’da Rus torpidosu Ebulhayr’ı bombalandı. Ordu açıklarına kadar geldi.

21 Nisan 1917’de Ordu açıklarına gelen bir Rus kruvazörü Ordu hükümet konağı yakınlarındaki askeri misafirhaneyi bombaladı.

31 Mayıs 1917’de en büyük bombalama yapılmış, Ebulhayr bombalandıktan sonra Ordu limanına gelmiş ve Ordu şehir merkezini saatlerce bombalamıştır.

25 Ağustos 1917’de 12 Rus gemisi birden Ordu şehrini bombaladılar. Bu saldırıya uçaklar da katılmış, şehirde yağma olayları görülmüştür. 

1918 yılında yapılan yeni mülki düzenlemeyle Trabzon Vilayeti’nin en büyük kazası olan Ordu “Sancak/Liva” düzeyine dönüştürüldü. Artık bundan böyle Ordu Sancağı/Livası kaymakam tarafından değil, mutasarrıf tarafından yönetilecekti. 1919 yılında da ilk Ordu Mutasarrıfı İbrahim Ethem Bey oldu.
     1919 Ekim ayı başlarında başkenti Batum olan Rum Pontus Cumhuriyeti" kurulduğu duyuruldu. bu devlet, sınırları içine Ordu'yu da alıyordu. Yaylalarda Rum çetelerin saldırıları yoğunlaştı. Çok sayıda Ordulu bu yıl güvenlik gerekçesiyle yaylalara çıkmadı. 

1919 yılında Ordulu gençler bir araya gelerek “Ordu İnkılab-ı İçtimai Kulübü” (Ordu Toplumsal Devrim Kulübü) nü kurdular. Bu kulüp kentin ilk kültür grubudur. Bu grubun amacı, Pontusçuluğa karşı olan gençleri ulusal duygular etrafında birleştirerek kültürel çalışmalar yapmaktı. Tiyatro yapılması, kütüphane kurulması ve yayın yapmak gibi etkinlikler bu amaca yönelikti. Nitekim 1920 yılında Garipoğlu İsmail Hakkı Bey öncülüğünde bu kulüp tarafından Ordu’da ilk kütüphane kuruldu.

Rüsumet No: 4 adlı gemi, Karadeniz’den batı cephesine silah taşırken 17 Ağustos 1921 günü Yunan gemilerine yakalandı. Gemi, düşman gemilerinden kaçarak Ordu’ya sığındı. Silahlar, Ordulularca boşaltılıp saklandı. Gemi batırıldı. Düşmanın uzaklaşmasından sonra, Ordulu gençler gemiyi tekrar yüzdürerek silahları yüklediler. Gemi silah taşımaya devam etti.    

1923 yılında resmi belgelerdeki “Sancak” tanımı “vilayet” olarak değiştirilince Ordu’nun resmi adı “Ordu Vilayeti” oldu. Bu durum, 1924 Anayasası’nda da kesinleştirilmiştir.

Ordulu bir deniz subayı olan İhsan Bey, 1924 yılında ilk sinemayı Ordu’ya kazandırdı. İhsan Bey Avrupa’da gördüğü sinemalardan etkilenerek bir benzerini Ordu’ya kurmuştu. Sinema “İhsan Bey Sineması” olarak adlandırıldı. Aynı yıl “Ordu İdman Yurdu Kulübü” de kuruldu.

19 Eylül 1924 günü Gazi Mustafa Kemal Ordu’yu ziyaret etti.

1927 tarihinde yapılan Cumhuriyet döneminde yapılan ilk nüfus sayımında Ordu’nun il nüfusu 201.302 olarak saptandı. Kent merkezinin nüfusu ise 8.209’du. Bu düşüşün nedeni Rum ve Ermeni göçüydü. Aynı tarihte Ordu’da Rumca konuşan 2 kişi, anadili Ermenice olan 249 kişi yaşıyordu.

1927 yılında Bilal Köyden, “Güzelordu Gazetesi”ni Ordu kent merkezinde yayımlamaya başladı. 1928 yılında harf devriminin gerçekleşmesiyle kentte Türk alfabesi bulunmadığı için bütün gazeteler bir süre yayımlanamadılar. Ancak 1929 yılında Türkiye’de bir ilk yaşandı. Güzelordu Gazetesi’nin sahibi Bilal Köyden, Uzunisa Köyü’nde ilk köy gazetesini çıkardı. Köyden, tahta baskı makinesini yaparak çıkardığı gazetesiyle “Köyde Yayımlanan İlk Türk Gazetesi” unvanını Ordu’ya kazandırdı.

19 Nisan 1930 günü Ordu elektriğe kavuştu. Bu olay, Güzelordu Gazetesi’nin 23 Nisan tarihli sayısında şöyle haberleştirildi: “Ordumuz nur içinde. Karadeniz’in pırlantası olan güzel Ordumuz dört gün evvel elektrik nurlarına boyandı. Onu memlekete kazandırmak için geceli gündüzlü çalışan Belediye Reisi Rıfat Bey ve Valimize, mebusumuz Recai Bey’e ve çalışma arkadaşlarına nihayetsiz şükranlar”

1933 yılında Mesudiye İlçesi, önceki yüzyıllarda olduğu gibi tekrar Ordu’ya bağlandı. 20 Mayıs 1933 tarih ve 2197 sayılı kanunla Mesudiye İlçesi, Şebinkarahisar’dan alınarak Ordu Vilayeti’ne bağlandı. Aynı kanunla Şebinkarahisar da Giresun’a bağlanmıştır.

Ordu Belediyesi büyük bir radyo getirterek 1934 yılında parka koydu. Bu haber Tekâmül Gazetesi’nde şöyle haberleştirildi. “Ayın ondokuzuncu günü fevkalade olarak toplanan şehir meclisi mubayaası encümence muvafık görülen büyük radyo için kendi faslınca kâfi miktarda para kalmadığı için geçen sene düyun faslından 500 liranın naklini kararlaştırmıştır. Musikinin nasıl bir deva olduğunu söylemek bile zaittir. Kuvvetli bir radyo bu bedii ihtiyacı az masrafla temin eden en mükemmel vasıtadır.”

18 Temmuz 1934 tarihinde Ordu’dan Çambaşı’na ilk motorlu araç ulaştı. Bu haber de Tekâmül Gazetesi’nde şöyle duyuruldu: “Şoför Mustafa Efendi, içinde dört kişi bulunan kamyonla pazartesi günü saat 17.30’da Çambaşı yaylasına gitmeye muvaffak olmuştur. Kamyon düdüğünü işiten halk hayret ve sevinçle arabayı karşılamışlar, ölüm tehlikesini göze alarak Çambaşı’na giden şoför Mustafa’yı takdir ve taltif etmişlerdir.

1946 yılında ilk belediye otobüsü Ordu kent merkezi-Kirazlimanı-Perşembe arasında çalışmaya başladı.

Ordu, tiyatro etkinlikleri bakımından Karadeniz Bölgesi içindeki diğer illere göre müstesna bir yapıya sahiptir. Kasabalaşma sürecinden itibaren tiyatro alanında çok önemli etkinliklerin yapıldığı Ordu’da bu durum 1964 yılında “Oyun” dergisinde söz konusu edildi. Dergide şunlar yazıldı: “Ordu ili Halkevi, bu yıl canlı tiyatro çalışmalarına başladı. Bu küçük Karadeniz kentinde bütün Anadolu’yu şaşırtacak bir ilerilik var. Köylü, şehirli kızlar büyük bir rahatlıkla sahneye çıkıyor ve Türkiye için örnek bir olgunlukla halk tiyatroya geliyor, kendi çocuklarını alkışlıyor. ..Ordu’nun yabancıları böylesine hayran bırakan tutumunda Gençlik Tiyatrosu Başkanı Uğur Gürsoy’un sabırlı ve inançlı çalışmalarının büyük payı var.”

Gerçekten de tiyatro alanında büyük potansiyele sahip Ordu’da 19 Haziran 1964 günü belediye meclisi kararıyla “Ordu Belediyesi Karadeniz Tiyatrosu” kuruldu. OBKT bu tarihten itibaren tiyatro alanında yetiştirdiği elemanlarla Türk tiyatrosuna büyük katkılar vermeye devam ediyor. Günümüzde bu kaynaktan yetişen yüzlerce Ordulu, sinema filmi, dizi ve tiyatro çalışmalarında faaliyetlerini sürdürmektedirler.

8 Temmuz 1970 gününde Ordu’da yapılan fındık mitingine büyük bir kalabalık katılmıştır. Fındık üreticisinin haklarını arama ve koruma amacında olan miting birçok provokasyonun sonucu olaylı geçmiş, bir kişinin ölümü ve çok sayıda kişinin yaralanmasına neden olmuştur. Yüzlerce ev ve işyeri zarar görmüştür. Olaylardan sorumlu tutulan birçok kişi tutuklanmıştır. Bu mitingi Fatsa ilçesinde yapılan başka fındık mitingleri takip etmiştir. Mitinglerin düzenlenmesinde Ziya Yılmaz ve Fikri Sönmez (Terzi Fikri) etkili olmuşlardır.   

10 Nisan 1971’de Efirli Cezaevinin temeli atıldı. Aynı yıl Ordu Lisesi, Okullararası Futbol Şampiyonasında Karadeniz Bölge şampiyonu oldu.

1972 yılında Ünye’deki radarda görevli üç İngiliz kaçırıldı. Bu olay kentte tedirginlik ve korku yarattı. İçişleri bakanı Ordu’ya geldi. İngilizleri Mahir Çayan ve arkadaşlarının kaçırdıkları anlaşıldı. Niksar’ın Kızıldere köyünde saklanan Mahir Çayan ve arkadaşları öldürüldü. Ertuğrul Kürkçü sağ yakalandı. Bu olayda kaçırılan üç İngiliz de öldü.

12 Eylül 1980 Askeri darbesinde çok sayıda öğretmen ve aydın gözaltına alındı. Bütün sivil toplum örgütleri ve siyasi partiler kapatıldı. Halk Eğitimi Merkezi salonu tutukevi haline getirildi.

1984 yılında Kurul kayalıklarında arkeologlar inceleme yaptılar. 

1992 yılında Ordu Sanayici ve İşadamları Derneği kuruldu. Aynı yılın Temmuz ayında Ordu Belediyesi öncülüğünde gerçekleştirilen ve sekiz kooperatiften oluşan “Kuğukent” konutları tamamlandı.

Kaynaklar:
İbrahim Dizman, 20. Yüzyılda Ordu, Ordu 2010
Mithat Baş, Ordu Yöresi Tarihi, Ordu 2012
Sıtkı Çebi, Ordu Şehri Belediye Tarihi, Ankara 2002

I.Dünya Savaşı’nda dedeleri Çanakkale’de savaşmasalardı ne Türklerin Anzaklardan, ne de Anzakların Türklerden haberi olurdu. Çanakkale Savaşı, Türkler için modern ulus olma yolunu açan önemli bir savunma savaşı olmasının yanında mertlik ve yiğitliğin savaşırken bile terk edilmeyen erdemlerinin sergilendiği tarihin tanık olduğu eşsiz olaylardan biridir. Savaşın acımasızlığına paralel olarak insanlık erdemlerinin savaşanlarca bile unutulmadığı, cephelerde söylenen ezgilerin farklı kültürlerde bile gözyaşı döktürdüğü anılarla dolu bir çarpışmadır Çanakkale Savaşı.

Bu savaşlarda yaralı düşmanını kurtarmak için sırtına alıp yine düşman kurşunlarıyla şehit düşen Mehmetçik öyküsü de vardır, savaştan çekilirken bırakılan yiyeceklerin temiz olduğunu söyleyecek kadar centilmen olan düşman askeri de.

Çanakkale Savaşı’nın unutulmayan önemli bir yanı da burada ölen insanların torunlarının yıllar boyunca Çanakkale’yi ziyaret ederek dedelerinin hatıralarına sahip çıkmalarıdır. Bu konuda Anzakların torunları, dünyada eşi görülmemiş bir geleneği sürdürüyorlar. Her yıl düzenledikleri anma günlerini sanki festivale dönüştürüyorlar. Neredeyse tamamı genç gruplar halinde bu topraklarda can vermiş dedelerini pozitif duygularla ziyaret edip anıyorlar. Üstelik dedelerinin düşmanı olan Türklere de saygı göstererek. Bu kadar büyük bir trajedi, öneminden bir şey kaybetmeden bir anma töreniyle ancak bu kadar insancıl hale getirilebilir. Anzaklar bunu başarıyorlar. Üstelik her yıl.

Bu nedenle de kendilerini izleyen Türklerden hayranlık ve takdir alıyorlar.

Çanakkale Savaşı'nda birbirini kıran insanların torunları nasıl oluyor da yıllar sonraki anma törenlerinde dost olabiliyorlar. Kuşkusuz bunda Çanakkale Kahramanı Mustafa Kemal’in Anzaklar için 1934 yılında söylediği o ünlü sözler etkili olmuş olmalı:

“Bu memleketin toprakları üstünde kanlarını döken kahramanlar! Burada bir dost milletin toprağındasınız. Huzur ve sükûn içinde uyuyunuz. Sizler, Mehmetçiklerle koyun koyunasınız. Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar! Gözyaşlarınızı dindiriniz, evlatlarınız, bizim bağrımızdadır. Huzur içindedirler ve huzur içinde rahat rahat uyuyacaklardır. Onlar, bu toprakta can verdikten sonra artık bizim evlatlarımız olmuşlardır…”

İşte düşmanlığı tarihe gömen sözler bunlardır.

Atatürk’ün, tarihte hiçbir devlet adamının ulaşamadığı bir incelikle sarf ettiği bu cümleler, “siyasi bir vasiyet ve her Türk’ün namus sözü”dür. 1934 yılında Başbakan Şükrü Kaya Atatürk adına Çanakkale’de bu söylevi okuduğunda kulaklarına inanamayan Avustralyalılar, Ankara’yı arayarak bu söylevi bir kez daha teyit ettirmişler ve bu sözleri, kendi ülkelerindeki anıtlarına kazımışlardır. O yıldan sonra da Çanakkale Savaşı’nın en kanlı muharebelerinde kaybettikleri insanları hamaset duygularının dışında saygıyla anıyorlar. Bunu bir etkinlik haline getirmişler.

İngiliz Emperyalizminin tutsağı Avustralya ve Yeni Zelandalı koloni askerleri olan Anzak gençlerinin 1915 yılında Çanakkale’de işleri neydi?

Bunun yanıtını Anzakların torunları çok iyi bildikleri için, bu topraklarda ölen dedeleri kadar, bu toprakları korumak için can vermiş Mehmetçiklere de saygı gösteriyorlar.

Geçen yıllarda Çanakkale’yi ziyarete gelen bir Anzak gencinin giydiği tişörtte İngilizce “Dede Ben Geldim” yazıyordu. Duygulanmıştım o genci gördüğümde. Duygulanmış ve utanmıştım. Sarıkamış’ta şehit düşen dedemin bilinmeyen mezarını ziyaret edememiş bir Türk yurttaşı olduğum için.

Eloğlu böyle etkinlikler yaparken biz ne yapıyoruz?

Ne yapacağız ulusal duyguları törpülemek ve resmi bayramları ve anma günlerini yok etmek için dolambaçlı yollar arıyoruz. Bununla da yetinmiyoruz. Çanakkale Savaşı’nda şehit düşen insanlarımızın o korkusuz mücadelelerini ve düşmanı durdurmalarını gökyüzünden inen meleklerin yardımına bağlayacak kadar softalaşıyor, şehitlerimizin o muhteşem direnişlerini ve kahramanlıklarını yok sayacak kadar zavallılaşıyoruz. Anma günlerinde Çanakkale’de şehit düşen kahramanlardan çok, onlara şiir yazan insanları anıyoruz. Hatta bu savaşlarda Mustafa Kemal’i yok sayanlar bile bu toplumdan çıkabiliyor.    

Anzaklarla aramızdaki fark ne mi?

Onlar tarihlerindeki bir sayfalık olayı birleştirici bir etken görüp birleşebiliyorlar, biz ise o muhteşem tarihimizdeki nice sayfaları bırakın hatırlamayı, öğrenmek bile istemiyoruz. Üstelik ayrışıyoruz. Özellikle 1915 olaylarını tartışırken Rahmetli Uğur Mumcu’nun dediği gibi “bilgi sahibi olmadan fikir sahibi oluyoruz”.

Tarihine ve ulusuna ihanetin daniskasıdır bu durum!

Organizmaların biyolojik yapısını her zaman hayranlıkla izlerim.  Milyarlarca canlı hücreden oluşan olağanüstü yapılardır organizmalar. Bu canlı hücrelerin yaşaması için, içinde su, besin, oksijen ve koruyucu antikorların bulunduğu muhteşem bir sıvı olan kan, özel yollarla bütün vücuttaki hücrelere yayılır. Kanın dolaştığı bu yollara damar denir.

Damar, bütün canlılar için önemlidir. Bu nedenle de halk kültüründe damar hakkında çok önemli atasözleri ve deyimler türemiştir.  Huysuzluğu depreşen birisi için “Yine damarı tutuldu” denir. “Damarına basmak” deyimiyle de bir kimseyi, duyarlı olduğu bir konuya olumsuz şekilde değinerek kızdırmak hedeflenmiştir. Kimi zaman çok sevdiğimiz bir arkadaşımızın “damarına basarız” onu kızdırmak için. Bazen “damarına dokunmak” deyimini de aynı anlamlarda kullandığımız olur.

“Damarına girmek” ve “damarını bulmak” deyimleriyle birinin hoşuna giden şeyleri bularak onu uysallaştırmak yoluna gidilir. Kurnaz olanlar bu deyimlerin gereklerini çok sık yerine getirirler. Hele siyasette bu deyimler sıklıkla kullanılır. Maşallah siyasilerimiz halkımızın damarına girmeyi çok iyi becerirler. Sözüm meclisten dışarı kimi zaman da “ar damarını çatlatacak” kadar halkımızı kızdırıp usandırırlar. O zaman da halkımızın “damarına dokunmuş”, “damarını kabartmış” olurlar.

Damarla ilgili deyim ve atasözleri sadece bizim kültürümüze özgü değildir.

İngiliz tarihçi ve istihbarat uzmanı olan Arnold Joseph Toynbee, “İslam’ın iki önemli damarı” hakkında ilginç tespitlerde bulunur. Arnold Joseph Toynbee, 1921 yılında, Londra Üniversitesi’ndeki görevinden izin alarak "Manchester Guardian" adına Anadolu'daki Türk-Yunan savaşını yerinde izler ve Yunan birliklerinin Anadolu’da sivil halka karşı giriştiği vahşet hareketlerini bu gazetenin okurlarına aktarır. Dönüşünde, “Türkiye’de ve Yunanistan’da Batı Meselesi” adlı eserini kaleme alır. Bu kitap, Mustafa Kemal önderliğindeki Milli Türk Ordusunun Yunan kuvvetlerini bozguna uğratmalarının hemen öncesinde 1922 yılı yaz ayında yayınlanır.

 Arnold Joseph Toynbee, Müslümanlığı kuzey ve güney Müslümanlığı diye iki ayrı damara ayırır. Batı Çin, Özbekistan, Türkistan, Azerbaycan ve Anadolu Müslümanlığını “Kuzey Müslümanlığı” olarak değerlendirir ve bu Müslümanlığı akılcı, antiemperyalist ve yurtsever olarak yorumlar. Endonezya, Bangladeş, Pakistan, Afganistan, Arabistan ve Kuzey Afrika ülkelerindeki Müslümanlığı ise “Güney Müslümanlığı” olarak adlandır, bunları kaderci, teslimiyetçi ve işbirlikçi olarak değerlendirir.

Güney Müslümanlığının iki önemli figürü hakkında bazı hatırlatmalarda bulunalım.

Güney Müslümanlığının önemli şahıslarından birisi Mısırlı Seyyit Kutup’tur. Seyyit Kutup Mısırda kamu hizmetlerinde bulunurken bir müddet ABD’nde kaldıktan sonra tekrar Mısır’a dönmüş ve o zamana kadar çalıştığı kamu hizmetlerinden ayrılarak Müslüman Kardeşler (İhvan-ül Müslimin) teşkilatına katılmıştır. 1954 yılında Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdül Nasır’a suikast girişimi nedeniyle tutuklanmıştır. 1964 yılında serbest bırakılmış, 1965 yılında Cemal Abdül Nasır’a karşı darbe girişiminde bulunduğu için tekrar tutuklanmış ve 1966 yılında idam edilmiştir.

Bilindiği gibi Cemal Abdül Nasır  Mısırlı devlet adamı. Devrimci, milliyetçi, sosyalist liderdir. Mısır'ın ikinci cumhurbaşkanıdır. Mısırda krallığa son verdikten sonra başbakan ve devlet başkanı olarak Mısır'da köklü dönüşümlere damgasını vurmuş, etkin bir dış politikayla Arap dünyasında bir önder rolü oynamıştır.

Gulbeddin Hikmetyar da bir başka Güney Müslümanlığı önderlerindendir.   Eski Afganistan başbakanıdır. 1977 yılında kurulan Hizb-i İslami'nin kurucusu ve önderidir. SSCB işgaline karşı mücadele etmiş ve SSCB nin Afganistan’dan çıkarılması sonucu kurulan Afganistan hükümetinde Başbakanlık yapmıştır. Daha sonra ise, ABD'nin Sovyetler'e karşı desteklediği Afgan mücahitlerinin liderliğini üstlenmiştir. Görevde olduğu 1996 yılında Kâbil'deki radyo ve televizyonlarda müzik yayınlanmasının yasaklanmasını ve bütün sinemaların kapatılmasını emretmiştir.  44 Ülkeden 35 bin cihatçı militan yetiştirdiği belirtilmektedir. Kabil’de okurken yüzü açık kızların başına kezzap atacak kadar da acımasız birisi olduğu bilinmektedir. 

Arnold Joseph Toynbee’nin haklı olup olmadığını günümüzdeki İslam coğrafyasında olup bitenler açıklamaktadır.

Son günlerde sanki ülkenin başka sorunları yokmuş gibi soy tartışmaları da yapılmaya başlandı. Ülkede “Türk” kelimesinden ne kadar da gocunur olan varmış! Hayret ve ibretle izliyorum. Türk Milleti’nin varlığı bile tartışmaya açıldı. Liberal yazar Etyen Mahçupyan katıldığı televizyon programlarında zaten Türk Milleti’nin olmadığını, böyle bir milletin M. Kemal ve arkadaşları tarafından uydurulduğunu açıklamıştı. Şimdi bu görüşe başkaları da katılmış görülüyor. Bir arkadaşımın “damarı kabarmış” olacak ki “Arşivlere girip sülalemi Türklükten kurtaracak bir belgeye rastlarsam yaşadım! Ermeni, Arnavut, Kürt fark etmez, Yeter ki TÜRK olmasın da...” diye hayıflanıyor. 

  Eh ne yapacaksın? “Ak şeker kara şeker, bir damar soya çeker” demiş atalarımız. Bir milletin “değerleriyle” bu kadar oynanmaz. Bu durum pek iyiye alamet değildir. Hani “her damardan kan alınmaz” diye bir atasözümüz vardır. Boşuna söylenmemiştir her halde.

                 

Mesudiye İlçesi, Ordu İli’nin en köklü tarihe sahip ilçelerinden birisidir. Tarih sahnesinde Mesudiye’yi Osmanlı döneminde Milas, Hamidiye ve son olarak da Mesudiye adlarıyla görmekteyiz. Önce nahiye sonra da kaza olarak Ordu ve Karahisar-ı Şarki livasına bağlı olarak görülen Mesudiye 1933 yılından itibaren, eskiden olduğu gibi tekrar Ordu iline bağlanmıştır. Gerek Osmanlı Devleti döneminde, gerekse Cumhuriyet döneminde Mesudiye insanı, siyasal yapılanma içinde her dönem kendisini temsil edecek vekillere sahip olmuştur.

Bu değerli temsilcilerimizin adlarını, kısa özgeçmişlerini ve milletvekili olarak çalıştıkları dönemi aşağıda bulacaksınız.   

SERDAROĞLU MUSTAFA BEY

1861 yılında Mesudiye’de doğmuştur. Mesudiye Eşrâfından Serdârzade Ahmet Efendi ile Emet Hanımın oğludur. Mesudiye’de Rüştiye ve Medrese okuduktan sonra Karahisar Adliyesinde Kâtip ve Başkâtip olarak çalışmış, sonra da Mesudiye Reji Memurluğuna getirilmiştir.

I. Dönem Osmanlı Meclisine Karahisar-ı Şarki milletvekili olarak seçilmiştir. Daha sonra ziraat ve ticaretle uğraşmıştır. Herhangi bir davet almadan Mesudiyelilerin isteği ile Erzurum Kongresine katılmıştır. Oldukça saygın kişiliğinden ve Mesudiye çevresinde çok sevilmesinden dolayı Ankara’da kurulan I. Meclise de Karahisar Milletvekili olarak seçilmiştir.

Mebusluktan sonrada Mesudiye’de Dava Vekilliği yapmış, 13 Kasım 1925’de Mesudiye’de vefat etmiştir.

HÜSEYİN EKŞİ

1900 yılında (Aslı 1898)  Mesudiye’nin Faldaca (Aşağıgökçe) köyünde doğmuştur. Baba adı Ali Osman, Anne adı Fatma’dır. İdadi eğitimi almıştır.

Mesudiye’de ticaret ve çiftçilik ile uğraşırken siyasetle de ilgilenmeye başlayan Hüseyin Ekşi Ordu Daimi Encümen Azalığı yaptıktan sonra VI. Dönem Ordu Milletvekili olarak seçilmiştir.

19 Ağustos 1968 yılında vefat etmiştir.

MEHMET CEMİL BENGÜ

1914 yılında Mesudiye’de doğmuştur. Baba adı Mehmet Halit, annesinin adı Binnaz’dır.

Ankara Hukuk Fakültesini bitirdikten sonra Cenevre’ye giderek Cenevre Hukuk Fakültesinde doktora yapmıştır.

Almanca ve Fransızca bilmektedir.

Sivas, Ankara ve İstanbul illerinde yargıçlık ve Cumhuriyet Savcılığı görevlerinde bulunmuştur. 

X. Dönem Ordu Milletvekili seçilmiş ve Adnan Menderes tarafından kurulan 22. Hükümette Devlet Bakanı olarak görev almıştır.

Bakanlık yapan ilk Mesudiyelidir.

Evli ve iki çocuk babası olan Bengü, 16 Nisan 1958 tarihinde bir trafik kazasında hayatını kaybetmiştir.

MÜNİR EKŞİ

1924 yılında Mesudiye’nin Aşağıfaldaca (Aşağıgökçe) köyünde doğmuştur.

Baba adı Hüseyin, anne adı Fatma'dır.

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitiren Ekşi, Alaca’da Hâkimlik yaptıktan sonra serbest avukatlık yapmaya başlamış bu arada siyasetle de ilgilenmiştir.

Evli ve iki çocuk babası olan Ekşi, XI. Dönem Ordu Milletvekili seçilmiştir.

Eylül 2003 tarihinde de vefat etmiştir. 

YUSUF İZZETTİN AĞAOĞLU

1915 yılında Mesudiye’de doğmuştur. Baba adı İzzet, ana adı Zülaliye’dir.

Lise mezunu olan Ağaoğlu, ticaretle uğraşırken İl Genel Meclisi Üyeliği ve 1950–1959 yılları arasında Mesudiye Belediye Başkanlığı yapmıştır. Aynı zamanda Halkevi Başkanlığı da yapmış olan Ağaoğlu XII. Dönemde, 1961 Genel Seçimlerinde Ordu Milletvekili seçilmiştir.
     İzzettin Ağaoğlu iki kez evlendi. İlk evliliğini 1937 yılında Ordu eşrafından Halis Felek'in kızıyla yaptı. Bu evlilikten bir çocuğu oldu. Bu sırada eşi ve çocuğu 1939 depreminde Mesudiye-Arıkmusa Köyü'nde öldüler. 1944 yılında ikinci kez evlendi. Bu evlilikten de iki kızı bir oğlu oldu. 

İzzettin Ağaoğlu, 19 Kasım 1986 tarihinde vefat etmiştir.

ATA BODUR

1921 yılında Mesudiye’de doğmuştur. Baba adı Nuri, ana adı Cavide’dir.

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdikten sonra serbest avukat olarak çalışmaya başlayan Bodur bu dönemde siyasetle de ilgilenmeye başlamış ve XII, XIII, XIV. Dönemlerde Ordu Milletvekili seçilmiştir.

1955 yılında Mesudiye Sağlık Merkezi olarak kurulan binanın ihtiyaca cevap vermemesi üzerine Ata Bodur tarafından 30 yataklı bir devlet hastanesi yapımına başlanmış, Mesudiye Kurultayının işi sahiplenmesi ile hastane bitirilerek hizmete sunulmuştur.

Topçam Belediyesi 8 Mayıs 2009 tarihinde Ata Bodur öncülüğünde kurulan Halk Kütüphanesine “Ata Bodur Halk Kütüphanesi” adını vermiştir.

Evli ve 3 çocuk babası olan Bodur, 5 Mart 2007 tarihinde hayatını kaybetmiştir. 

MEMDUH EKŞİ

1931 yılında Mesudiye’nin Aşağıfaldaca (Aşağıgökçe) köyünde doğmuştur. Baba adı Hasan Tahsin, ana adı Adile’dir.

İlköğrenimini Mesudiye İlkokulunda yaptıktan sonra liseyi Ankara Gazi Lisesinde okumuştur. Liseden sonra girdiği Anakara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirerek serbest avukatlığa başlamıştır.

Avukatlık yaptığı Mesudiye’de CHP ilçe başkanı olan Ekşi, 1969 yılında yapılan seçimlerde Ordu Milletvekili olarak TBMM’ne girdi. XIV. Dönemde girdiği Mecliste Başkanlık Divanı üyesi olan Ekşi, 1973 yılında seçildiği TBMM Başkanvekilliğini 12 Eylül Darbesine kadar sürdürdü.

XIV. XV. ve XVI. Dönemlerde Ordu Milletvekilliği yapan Memduh Ekşi 1983-1985 yılları arasında Türkiye İş Bankası Yönetim Kurulu Üyeliği ve bir dönemde Türk Parlamenter Birliği Genel Sekreterliği görevlerini yürüttü.

Halen Ankara’da yaşayan Ekşi, evli ve üç çocuk babasıdır.

HÜSEYİN ÖZDEMİR

25 Ağustos 1928 yılında Mesudiye Konacık (Başağrı) köyünde doğdu.

İlkokulu Konacık’ta okuduktan sonra 1943 yılında İstanbul’a geldi. Çeşitli işlerde çalıştıktan İstanbul Belediyesi’ne şoför olarak giren Özdemir Türk-İş bünyesinde sendikacılık faaliyetlerine başladı. Bu sürede karakteri, çalışmaları ve yardımseverliği ile kendisini çok sevdiren Özdemir, Genel-İş Sendikasının İstanbul Şube Başkanı oldu.

Sendikacılıkta çok sevilmesi kendisinin siyasal yaşama da adım atmasına yol açtı ve Demokrat Partinin bucak teşkilatlarında çalıştı.1960 ihtilalından sonra kurulan Adalet Partisi’ne üye oldu.

14 Ekim 1973 yılında yapılan genel seçimlerde Demokrat Partiden liste başı olarak seçimlere girerek XV. Dönemde İstanbul Milletvekili seçildi.

İlkokuldan sonra eğitime devam etme imkânı bulamamasına rağmen bir emekçi olarak hayatın her alanında çalışan Özdemir kendini sürekli geliştirerek işçi lideri bir sendikacı ve sendikacılığında yaptığı başarılı çalışmalarla da milletvekili olmuştur.

6 Aralık 2007 tarihinde İstanbul’da vefat etmiştir.

BİLTEKİN ÖZDEMİR

5 Ekim 1939 tarihinde Mesudiye’de doğmuştur.

Topçam İlkokulundan sonra, Mesudiye Orta Okulunu bitirmiş ve Lise Öğrenimi için Samsun 19 Mayıs Lisesine ve oradan da Sivas 4 Eylül Lisesine devam etmiştir. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesinde (1957-1962) İşletme ve Maliye okuyan Biltekin Özdemir, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde yüksek lisans yapmış, 2006 yılında ise doktora derecesi almıştır. İngilizce ve Fransızca bilmektedir.

Maliye Bakanlığında çok çeşitli üst düzey görevlerde bulundu.

1977-1980 yılları arasında Kopenhag (Danimarka) Büyükelçiliği Ekonomi ve Maliye Müşaviri görevinden sonra Maliye Tetkik Kurulu Başkanlığına atandı. (1980-1981)

1981-1986 yılları arasında Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürü olan Özdemir 1987-1991 yılları arasında Maliye ve Gümrük Bakanlığı Müsteşarlığını yürütmüştür.

Müfettiş Muavini olarak başladığı Maliye Bakanlığında üstün başarılarla Müsteşar olmuştur.

RTÜK üyeliği de yapan Özdemir, 20. Dönemde Samsun Milletvekili seçilerek parlamentoya girdi. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanlığı görevini yürüttü. Mecliste Komisyon Başkanlığı yapan ilk Mesudiyeli milletvekilidir.

Bu dönemin ardından Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu II. Başkanı olmuştur. (2000-2001)

Evli ve iki çocuk babası olan Özdemir halen Ankara’da ikamet etmektedir.

DR. YENER YILDIRIM

1957 yılında Mesudiye Yukarıgökçe köyünde doğdu. Baba adı Fehmi, ana adı Döndü’dür. Yıldırım, ilköğretimini köyünde tamamladıktan sonra ortaokulu Mesudiye Orta Okulunda okumuştur.

Liseyi Ankara’da bitirdikten sonra Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesine giren Yener Yıldırım buradan 1983 yılında mezun olarak Ankara Numune Hastanesinde Göz Hastalıkları ihtisası (1986-89) yapmıştır.

Öğrenciliği sırasında garsonluk ve 1977-83 yılları arasında ise Gümrük ve Tekel Bakanlığında Gece Bekçiliği bile yapmıştır. 1983-84 yıllarında Rize-Çayeli-Kaptanpaşa Sağlık Ocağı Tabipliği, 1984-85 yıllarında Rize-Ortapazar Sağlık Ocağı Tabipliği, 1985-86 yıllarında ise Ankara İl Sağlık Müdür Yardımcılığı görevlerinde bulunduktan sonra 1989-99 yıllarında Ordu-Fatsa Devlet Hastanesi Baş Tabipliği yapmıştır.

Lise ve Üniversite hayatı boyunca ülkücü kuruluşlarda çalışmıştır. 

Fatsa Devlet Hastanesi Baştabipliği sırasında yaptığı başarılı çalışmalardan sonra 21. Dönemde Ordu Milletvekili olarak parlamentoya seçilmiştir.

Evli ve iki çocuk sahibi olan Dr. Yener Yıldırım halen Ankara’da bulunan Kavaklıdere Umut Hastanesi Genel Koordinatörlüğü görevini yürütmektedir.

ZEYNEP DAMLA GÜLER

1964 yılında İstanbul’da doğmuştur. Koç Holding Şirketlerinden Bekoteknik AŞ. Elektronik fabrikası eski genel müdürü Mehmet Ragıp Ekşioğlu ve Faize Figen Hanımın kızıdır.

Saint George Avusturya Kız Lisesinden sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngilizce Öğretmenliği bölümünü bitirdi. İngilizce ve Almanca bilmektedir.

Eğitim hayatı süresince bale eğitimi de alan Gürel, aldığı turizm eğitimlerinin ardından turizm sektöründe çalışmaya başlamıştır. Visitur Seyahat Acentesinde ve Sheraton Otelde çalıştı. İki erkek kardeşi ile babası Ragıp Ekşioğlu’nun yönettiği aile şirketi Cantaş İç ve Dış Ticaret Soğutma Sistemleri Sanayi AŞ’de yönetim Kurulu Üyeliği yaptı.

Sivil toplum alanlarında da etkin çalışmalarda bulunan Gürel; Arı Hareketinin gençlik çalışmalarından sorumlu yönetim kurulu üyesi olarak çalışmış ve katılımcı gençlik modelinin tüm ülkeye yayılmasına öncülük etmiştir.

XXII. Dönemde İstanbul’dan milletvekili olarak parlamentoya gelen Gürel, NATO Parlamenter Asamblesi Türk Grubu üyesi olarak çalışmalarda bulunmuştur.

CHP’den istifa ederek Cumhurbaşkanlığı danışmanı olmuştur.

Evli ve iki çocuk sahibidir.

HASAN BİLİR

1961 yılında Karabük’te doğdu.

Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesinden mezun oldu.

XXII. Dönem Karabük Milletvekili olarak parlamentoda görev yaptı. Bu dönemde Çevre ve Milli Savunma Komisyonunda görev aldı.

Halen ticaret ve sanayi alanlarında faaliyet göstermektedir. İngilizce bilen Hasan BİLİR, evli ve iki çocuk babasıdır.

Abdüllatif Şener tarafından kurulan Türkiye Partisi kurucularından ve MKYK üyesidir.

OSMAN OKTAY EKŞİ

Osman Oktay Ekşi, 7 Aralık 1932 tarihinde Mesudiye’de doğdu.  Gazeteci, yazar ve Cumhuriyet Halk Partisi milletvekili.

Oktay Ekşi, Basın Konseyi eski başkanı ve Hürriyet Gazetesi’nin eski başyazarıdır. 8 Ocak 1952 tarihinde, 19 yaşında özel bir haber ajansında gazeteciliğe başlayan Oktay Ekşi daha sonra Dünya Gazetesi'nde muhabir olarak göreve başladı ve 22 yaşından sonra da bu gazetenin 1960 yılına kadar Ankara Temsilcisi olarak görevini sürdürdü.

27 Mayıs 1960 darbesinden sonra Dünya Gazetesi’nden ayrılarak Öncü Gazetesi’nde İstihbarat Şefi olan Ekşi, "1961 Anayasası"nı hazırlamak için kurulan Kurucu Meclis'e 24 Aralık 1960'ta Basın Temsilcisi olarak seçildi. Ulus Gazetesi'nde bir yıl İstihbarat Şefi olarak çalıştı. Daha sonra lisan öğrenmek için Londra’ya gitti ve buradaki Türkiye Başkonsolosluğu'nda üç yıldan fazla süreyle Yerel Kâtiplik yaptı.

1966 yılında Londra'dan yurda dönüşünde bir taraftan Yeni Gazete’nin Ankara Temsilciliğini yürütürken diğer taraftan da mesleği dolayısı ile geciktirmiş olduğu üniversite öğrenimini tamamlayıp, 1967 tarihinde Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi diplomasını aldı.

Ekşi 1972-1974 yılları arasında Hürriyet Gazetesi'nin Ankara Temsilcisi olarak görev yaptı. Hürriyet Gazetesinin o zamanki sahibi Erol Simavi'nin isteği üzerine 13 Haziran 1974'de Hürriyet'in Başyazarı oldu.  Erdal İnönü’nün daveti üzerine Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) kurucuları arasına katıldı. Bu parti askerler tarafından engellenince  "siyaseti bırakma" kararı aldı. Mayıs 1984'te GÜNEŞ gazetesinin Başyazarı oldu. Hürriyet gazetesi sahibi Erol Simavi'nin "tekrar Hürriyet gazetesi başyazarı olur musun?" şeklindeki teklifini kabul etti ve 1 Temmuz 1985'ten 30 Ekim 2010 tarihine kadar 36 yıl süreyle bu görevi yaptı.

Hürriyet Başyazarı iken 7 yıl süreyle Hürriyet Haber Ajansı'nın (sonraki adı Doğan Haber Ajansı) "Genel Müdürlüğü" görevini yürüttü.

Ekşi 22 Ekim 1992'de Yeni Delhi'de kurulan "Dünya Basın Konseyleri Birliği"nin (World Association of Press Councils) (WAPC) 6 kurucusundan biridir. 2002 yılından 2009 yılına kadar Dünya Basın Konseyleri Birliğinin (WAPC) Başkanlığı görevini yürüttü.

Ekşi önce İkinci Başkanı olduğu Basın Konseyi'nin, Ekim 1988'den 19 Ocak 2011 tarihine kadar (23 yıl süreyle) Başkanlığını yaptı.

Doğan Medya Grubunun benimseyip 1999'dan 2012 sonuna kadar uyguladığı "Yayın İlkeleri"nin taslağını da Oktay Ekşi hazırladı.

Ekşi, küçük bir Anadolu/Karadeniz ilçesi olan Mesudiye'de 1991 yılından beri aralıksız sürdürülen ve ülkede hem ilk hem de en uzun süre devam eden "Mesudiye İlçe Kurultayı"nın öncü ismidir. Kurultay ilçenin sorunlarının ilçe halkı tarafından belirlenmesini, tartışılmasını, fiilen çözülmesini öngören kendine özgü bir "doğrudan demokrasi" örneğidir.

Mesudiye İlçe Kurultayları sayesinde ilçe, Devlet Planlama Teşkilatı'nın (DPT) ilçe bazında sosyal-kültürel-ekonomik kalkınmışlık sıralaması konulu araştırmasına göre 1996 yılında 910 ilçenin 782'ncisi iken 2002 itibariyle 611'inciliğe yükseldi. DPT bu araştırmayı sonraki yıllarda yapmadı.

Ekşi 24. Dönem CHP İstanbul Milletvekilliği de yapmıştır. Prof. Dr. Aysel Ekşi ile evlidir, 2 çocuk, iki torun sahibidir.

YAKUP AKKAYA

25.04.1957 Ordu(Mesudiye) doğumlu.

On bir yaşında çalışma hayatına başladı. Akşam lisesi mezunu.

1976 yılından beri sendikal mücadelelerin içinde yer aldı. Türkiye basın-iş sendikasında işyeri baş temsilciliği, genel eğitim, genel teşkilat ve genel sekreterlik görevlerinde bulundu. 2004 yılından beri basın-iş sendikası genel başkanlığı görevini sürdürmektedir.

Türk-iş başkanlar kurulu üyesidir. 

Halen CHP Merkez Yönetim Kurulunda (MYK) görev yapmaktadır. CHP İstanbul Milletvekilidir.

Yakup Akkaya, Evli ve bir çocuk babasıdır.                           

Osmanlı tarihinde, tarih kitaplarında pek fazla üzerinde durulmadığı için çoğumuzun bilmediği bir dönem vardır. Kurucusunun adı ile anılır: Kadızadeliler Hareketi. 17. Yüzyılın ilk çeyreğinde bu hareket nedeniyle İstanbul halkı bir dini tartışma yüzünden ikiye bölündü... Türk tarihinin en tutucu dini hareketi olan Kadızadeler "Dinde yoktur" diye birden fazla minaresi olan camilerin minarelerini bile yıkmaya kalkışmışlardı.

Bu hareketin başı Kadızade Mehmet Efendi 1582 yılında Balıkesir’de doğmuş, memleketinde zamanın önemli şahsiyetlerinden ders almıştır. Güzel ve akıcı konuşması kısa zamanda meşhur olmasına sebep olmuş, 1631 yılında Ayasofya Camii’ne vaiz olmuştur.

Kadızade kurnaz ve çok hırslı bir şahsiyetti. Sultan Ahmet’in ölümünden sonraki bunalım döneminde kendisini şeriatın savunucusu gibi gösterip İstanbul’u birbirine katmış, bir kısım ayak takımını hükümete ve şeriata aykırı saydığı tarikatlara karşı kışkırtmaya muvaffak olmuştur.

Kadızade IV. Murat’ın sevgisini kazandıktan sonra tütün yasağını bahane ederek verdiği fetvalarla birçok kişinin haksız yere öldürülmesine sebep olmuştur.

16. yüzyılın sonları ve 17. Yüzyılın başlarında zaten Celali ve Suhte isyanları (medreseli) memleketi kasıp kavurmuş, yüz binlerce insanın ölümüne neden olmuştu. Bu isyanlar azalmış derken İstanbul’da Kadızadelerin suhte isyanlarına benzen tavır içinde olmaları birbirleriyle hiçbir alıp vereceği olmayan değişik mezhep ve inançtaki halk arasında büyük korkuya neden olmaktaydı. 17. Yüzyılın ilk çeyreğinde bu hareket nedeniyle İstanbul halkı bir dini tartışma yüzünden ikiye bölündü...

17.Yüzyıl başlarında da, Osmanlı uleması ikiye bölünerek, şiddetli bir çatışma içine girmişti. Çatışmanın bir ucunda, şeriatın katı biçimde uygulanmasını isteyen Kadızadeler; diğer ucunda da akılcılığı savunan ve daha çok Mevlevi ve Halveti tarikatlarına mensup din adamları yer almaktadır. Aleviler ise tamamen susturulmuş vaziyetteydi. Kadızadeler, başta harekete adını veren Kadızade Mehmed Efendi (ö. 1635) olmak üzere bütün yandaşları,  tasavvufu bütünüyle reddediyor ve kendilerinin dışındaki tarikatlara karşı büyük bir düşmanlık besliyorlardı. Örneğin insanın imanını tehlikeye soktuğuna inandıkları için için akli ve felsefi bilimlerin öğrenimine şiddetle karşı çıkıyorlar, bunlarla uğraşanları Müslüman saymıyorlardı. 

Hz. Muhammet’den sonra ortaya çıkan her şeyin reddedilmesi fikrini benimseyen Kadızade Mehmed Efendi, İstanbul camilerinde vaazlar veren usta bir hatipti. Devletin içinde olduğu bunalımın tek çaresinin, asr-ı saadetteki uygulamalara aynen dönmek olduğunu söylemekteydi. Kadızadelilere göre Hazreti Peygamber zamanında mevcut olmadığı için yemeğin kaşıkla yenmesi bile caiz değildi. Sarayda da itibar elde eden Kadızadeler, o zamanlar bir hayli mensubu olan Halveti ve Mevlevi tarikatlerini “tahta tepenler”,  “düdük çalanlar” diye aşağılamakta, semanın haram olduğunu iddia etmekteydiler. İstanbul`daki bütün tekkelerin yıkılmasını, buraların şeyh ve dervişlerine imanlarını tazelemelerinin teklif edilmesini, kabul etmeyenlerin öldürülmesini istiyorlardı.

Kadızadelerle ilgili Naima tarihinden şu notlar aktarılır:

Kadızadelerin Peygamber zamanından sonra ortaya konulan her türlü uygulamayı kaldırmak üzere vaiz veren Türk Ahmet’e dinleyicilerden birisi: “Peygamber zamanında çakşır ve don yoktu, şu halde sizlere göre bunları giymek İslam’a aykırı mıdır?” demesi üzerine vaiz: “Evet men ederiz. Bunların yerine peştamal kuşansınlar” demiştir. Bunun üzerine soru sahibi tekrar: “Kaşık kullanmak da bid’atdır (sonradan ortaya çıkma) onu ne yaparsınız” deyince Vaiz Türk Ahmet: “Taamı (yemeği) elleriyle yesinler” deyince soru sahibi dayanamayıp: “Halkı alemi soyup götü çıplak çöl Arabı kıyafetine mi sokmak istersiniz?” diye çıkışmıştır. Bu tartışmaları dinleyen diğer birisi vaiz efendiye: kaşıklar yasak olunca kaşıkçı esnafı ne yapsın diye sorması üzerine “Misvak ve tespih yapıp anınla geçinsinler” cevabını almıştır.

Özellikle IV. Murat devrinde, Padişahın da bazı uygulamalarında Kadızadelilerin nüfuzundan siyasi olarak istifade etmek için onları kendisine yandaş olarak almasının sonucunda, siyaseten oldukça kuvvetli bir duruma gelmişler ve Şeyhülislamları bile azlettirebilmişlerdir. Böylece giderek daha da güçlü duruma gelmişler ve özellikle Kurucuları Mehmet Efendi'den sonra gelenler, tahsilli de olmadıklarından görüşleri giderek sertleşmiş ve Ülkedeki dertlerin sona ermesi için, dine sonradan sokulan uygulamaların tamamen ortadan kaldırılması adı altında, çeşitli girişimlerde bulunmuşlardır. Bunlar arasında, İstanbul'da, Fatih Sultan Mehmet zamanından beri gelen Ali Kuşçu ve Uluğ Bey ekolünün devamı olan Takiyüddin'in kurduğu İstanbul Rasathanesi'nin yıktırılması olayı da yer almaktadır. Rasathane Danimarka'da Tyco Brahe ile eşzamanlı olarak ve birbirlerinden habersiz olarak kurulmuş idi.

Kadızâdeliler bunlarla da yetinmediler. Kendileri gibi düşünmeyen diğer tekkelerinin kökünü kazımak için büyük bir saldırı başlatma hazırlığına giriştiler. Bu hareket yeni göreve gelmiş Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa’yı ürküttü.

Fatih camisinde toplanan silahlı Kadızâdeliler karşısına ulemayı arkasına takarak çıkan Köprülü, Şeyhülislam'dan aldığı fetva ile yine bu hareketin önde gelenlerinden başta Üstüvani olmak üzere birçoğunu tutuklayarak, sürgüne gönderdi. İstanbul ve Anadolu, bu tavizsiz tutucu hareketten bir nebze için kurtuldu. Bu nedenle Köprülüler devrine, her mezhebe karşı eşit mesafede durdukları için Osmanlılardaki ilk laik uygulamalar olarak bakılır.

KAYNAKÇA

*Naima tarihi

*Hammer Tarihi

*Prof. Dr. Erhan Afyoncu’nun konuyla ilgili makalesi